Sai lầm phổ biến của người học nói tiếng Anh

Trong hành trình chinh phục tiếng Anh, việc gặp khó khăn và mắc sai lầm là điều không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, nhận diện được những sai lầm phổ biến và tìm cách khắc phục sẽ giúp bạn rút ngắn thời gian học tập, tiết kiệm công sức và đạt được mục tiêu nói tiếng Anh lưu loát nhanh hơn. Bài viết này sẽ điểm qua những khó khăn thường gặp, phân tích các sai lầm phổ biến nhất của người học nói tiếng Anh và đề xuất những phương pháp học nói hiệu quả dành cho học sinh, sinh viên cũng như người đi làm.

1. Những khó khăn khi học nói tiếng Anh

Trước khi đi vào các sai lầm cụ thể, chúng ta hãy cùng nhìn nhận những thách thức mà người Việt thường gặp phải khi học nói tiếng Anh. Hiểu rõ những khó khăn này sẽ giúp chúng ta có cái nhìn thấu đáo hơn về nguyên nhân dẫn đến các sai lầm.

Khó khăn đầu tiên và phổ biến nhất chính là rào cản ngôn ngữ. Tiếng Anh và tiếng Việt thuộc hai hệ ngôn ngữ hoàn toàn khác nhau, từ cách phát âm, cấu trúc ngữ pháp đến tư duy diễn đạt. Trong khi tiếng Việt là ngôn ngữ đơn âm tiết, không biến đổi hình thái, thì tiếng Anh lại có hệ thống phát âm phức tạp với 44 âm vị và nhiều quy tắc biến đổi từ theo thì, ngữ pháp. Sự khác biệt này tạo ra thách thức lớn cho người Việt khi học nói tiếng Anh.

Thứ hai, môi trường học tập và thực hành là một trở ngại không nhỏ. Nhiều người học tiếng Anh trong môi trường không có cơ hội tiếp xúc với người bản xứ, không được nghe và nói tiếng Anh thường xuyên. Phương pháp giảng dạy truyền thống tại các trường học Việt Nam chú trọng vào ngữ pháp, đọc hiểu hơn là kỹ năng giao tiếp, khiến người học thiếu tự tin khi phải nói tiếng Anh trong tình huống thực tế.

Thứ ba, tâm lý lo sợ mắc lỗi cản trở nhiều người Việt trong việc mở lời bằng tiếng Anh. Văn hóa châu Á nói chung và Việt Nam nói riêng có xu hướng cầu toàn, ngại "mất mặt" khi mắc lỗi trước đám đông. Điều này vô tình tạo ra rào cản tâm lý, khiến người học ngại nói, ngại thực hành và càng ít nói thì càng khó cải thiện.

Cuối cùng, việc thiếu chiến lược học tập hiệu quả và phù hợp với bản thân cũng là một thách thức. Nhiều người áp dụng phương pháp học không phù hợp với phong cách học tập của mình, hoặc không có lộ trình rõ ràng, dẫn đến việc học không hiệu quả và nhanh chóng cảm thấy chán nản.

Hiểu được những khó khăn trên sẽ giúp chúng ta nhận diện rõ hơn những sai lầm mà người học thường mắc phải và tìm ra giải pháp phù hợp để vượt qua.

2. Sai lầm phổ biến của người học nói tiếng Anh

Quá chú trọng vào ngữ pháp mà bỏ qua việc luyện nói

Một trong những sai lầm phổ biến nhất của người học tiếng Anh là dành quá nhiều thời gian nghiên cứu ngữ pháp mà không chú trọng đến việc thực hành nói. Nhiều người có thể giải thích chi tiết các quy tắc ngữ pháp phức tạp, nhưng lại không thể vận dụng chúng trong giao tiếp thực tế. Họ biết rằng "present perfect" dùng để diễn tả hành động đã hoàn thành nhưng có liên quan đến hiện tại, nhưng khi cần sử dụng trong câu nói, họ lại không thể phản xạ nhanh và chính xác.

Thực tế, người bản xứ trong giao tiếp hàng ngày thường sử dụng những cấu trúc ngữ pháp đơn giản. Nghiên cứu cho thấy, 20% cấu trúc ngữ pháp được sử dụng trong 80% các cuộc hội thoại thông thường. Vì vậy, thay vì cố gắng nắm vững tất cả các quy tắc ngữ pháp phức tạp, người học nên tập trung vào việc thành thạo những cấu trúc cơ bản và thường xuyên thực hành nói để hình thành phản xạ tự nhiên.

Học từ vựng riêng lẻ thay vì theo cụm từ hoặc ngữ cảnh

Một sai lầm khác mà nhiều người học tiếng Anh mắc phải là học từ vựng một cách riêng lẻ, không gắn với ngữ cảnh hoặc cụm từ. Họ dành thời gian ghi nhớ danh sách từ vựng dài mà không hiểu cách sử dụng chúng trong câu, dẫn đến tình trạng biết nhiều từ nhưng không thể vận dụng một cách tự nhiên khi nói.

Tiếng Anh có rất nhiều cụm từ cố định (collocations), thành ngữ (idioms) và cách diễn đạt đặc thù mà nếu chỉ học từng từ riêng lẻ, người học sẽ không thể nắm bắt được. Ví dụ, chúng ta nói "make a mistake" chứ không phải "do a mistake", "heavy rain" thay vì "strong rain", hay "take a photo" chứ không phải "make a photo". Những kết hợp từ này không tuân theo quy tắc logic nào cả mà phụ thuộc vào thói quen sử dụng của người bản xứ.

Học từ vựng theo cụm từ và trong ngữ cảnh thực tế sẽ giúp người học nhớ lâu hơn và sử dụng từ một cách tự nhiên hơn trong giao tiếp. Thay vì học "important" (quan trọng) như một từ đơn lẻ, hãy học cả cụm "play an important role" (đóng vai trò quan trọng) hoặc "of great importance" (có tầm quan trọng lớn).

Luyện phát âm không đúng cách từ đầu

Phát âm là một trong những yếu tố quyết định khả năng giao tiếp tiếng Anh hiệu quả, nhưng lại thường bị bỏ qua hoặc không được chú trọng đúng mức. Nhiều người học tiếng Anh không dành đủ thời gian luyện phát âm đúng cách từ đầu, dẫn đến việc hình thành thói quen phát âm sai khó sửa về sau.

Một số người học tiếng Anh thông qua sách vở và tự đọc, không có sự hướng dẫn về phát âm từ giáo viên hoặc người bản xứ. Họ phát âm dựa trên cách viết của từ, điều này rất nguy hiểm với tiếng Anh - một ngôn ngữ mà cách viết và cách đọc thường không đồng nhất. Ví dụ, "though", "through", "tough" và "thought" có cách viết gần giống nhau nhưng phát âm hoàn toàn khác nhau.

Một sai lầm khác liên quan đến phát âm là chỉ tập trung vào từng từ riêng lẻ mà bỏ qua ngữ điệu, trọng âm câu và sự liên kết âm trong câu nói dài. Ngữ điệu và trọng âm đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải ý nghĩa và cảm xúc trong tiếng Anh. Cùng một câu "You're so clever" có thể là lời khen chân thành hoặc một câu nói mỉa mai, tùy thuộc vào ngữ điệu.

Cố gắng dịch từng từ từ tiếng Việt sang tiếng Anh

Rất nhiều người học tiếng Anh có thói quen suy nghĩ bằng tiếng Việt trước, sau đó dịch sang tiếng Anh khi nói. Việc này làm chậm quá trình giao tiếp và thường dẫn đến những cách diễn đạt không tự nhiên hoặc sai lệch ý nghĩa.

Mỗi ngôn ngữ có cách diễn đạt và tư duy riêng, không phải lúc nào cũng có thể dịch trực tiếp từng từ. Ví dụ, trong tiếng Việt chúng ta nói "Tôi 25 tuổi", nhưng trong tiếng Anh phải nói "I am 25 years old", không phải "I 25 years old". Hoặc "Tôi thích ăn phở" được dịch thành "I like eating pho" chứ không phải "I like to eat pho" hoặc "I like eat pho".

Cố gắng dịch thuật ngữ, thành ngữ, tục ngữ trực tiếp từ tiếng Việt sang tiếng Anh cũng là một sai lầm lớn. "Có công mài sắt, có ngày nên kim" không thể dịch thành "Having work grinding iron, having day become needle" mà phải tìm cách diễn đạt tương đương như "Practice makes perfect" hoặc "Persistence is the key to success".

Không dám mở miệng nói vì sợ sai

Nỗi sợ mắc lỗi là rào cản tâm lý lớn nhất đối với người học nói tiếng Anh. Nhiều người dành hàng năm trời học ngữ pháp, từ vựng nhưng không dám mở miệng nói vì sợ phát âm sai, dùng từ không chính xác hoặc mắc lỗi ngữ pháp. Họ chờ đợi đến khi cảm thấy "đủ tự tin" mới bắt đầu thực hành nói, nhưng thực tế thì sự tự tin chỉ đến sau quá trình thực hành và mắc lỗi.

Thực tế, ngay cả người bản xứ cũng thường xuyên mắc lỗi ngữ pháp, dùng từ không chính xác trong giao tiếp hàng ngày. Sai lầm là một phần tất yếu của quá trình học ngôn ngữ. Trẻ em học tiếng mẹ đẻ thông qua việc lặp đi lặp lại, mắc lỗi và được sửa. Người lớn học ngôn ngữ mới cũng cần trải qua quá trình tương tự.

Càng trì hoãn việc thực hành nói, bạn càng khó đạt được sự lưu loát. Hãy nhớ rằng, mục tiêu của giao tiếp là truyền tải thông điệp, không phải là nói hoàn hảo. Miễn là người nghe hiểu được ý bạn muốn truyền đạt, thì việc mắc một vài lỗi nhỏ không phải là vấn đề nghiêm trọng.

3. Làm thế nào để học nói tiếng Anh hiệu quả?

Sau khi đã hiểu rõ những sai lầm phổ biến, chúng ta cùng tìm hiểu các phương pháp học nói tiếng Anh hiệu quả, giúp khắc phục những sai lầm trên và đẩy nhanh tiến trình học tập.

Ưu tiên phát âm đúng ngay từ đầu

Phát âm đúng là nền tảng của việc giao tiếp hiệu quả. Hãy dành thời gian học và luyện tập phát âm ngay từ những ngày đầu học tiếng Anh. Tập trung vào 44 âm vị (phonemes) trong tiếng Anh và đặc biệt chú ý đến những âm không tồn tại trong tiếng Việt như /θ/ (th trong "thank"), /ð/ (th trong "this"), /r/, /ʒ/ (s trong "pleasure").

Sử dụng các ứng dụng như ELSA Speak, Pronunciation, hoặc trang web như Rachel's English để luyện phát âm một cách có hệ thống. Ghi âm giọng nói của bản thân và so sánh với người bản xứ để phát hiện và sửa lỗi phát âm.

Ngoài phát âm từng từ, hãy chú ý đến ngữ điệu, trọng âm câu và cách nối âm trong câu dài. Phương pháp "shadowing" - nghe và lặp lại ngay lập tức những gì người bản xứ nói - là cách hiệu quả để cải thiện phát âm và ngữ điệu tự nhiên.

Học từ vựng theo cụm từ và trong ngữ cảnh

Thay vì học từng từ riêng lẻ, hãy học từ vựng theo cụm từ (chunks) và trong ngữ cảnh thực tế. Khi gặp một từ mới, hãy ghi lại cả câu hoặc đoạn văn chứa từ đó để hiểu cách sử dụng từ trong ngữ cảnh.

Tập trung vào collocations (cụm từ thường đi với nhau) như "heavy traffic", "make a decision", "take a risk". Học các phrasal verbs (cụm động từ) phổ biến như "wake up", "get along with", "look forward to". Ghi nhớ các cách diễn đạt thông dụng trong các tình huống giao tiếp hàng ngày như chào hỏi, cảm ơn, xin lỗi, đưa ra ý kiến...

Sử dụng flashcards hoặc ứng dụng như Anki, Quizlet để học và ôn tập từ vựng theo cách spaced repetition (lặp lại ngắt quãng), giúp ghi nhớ lâu dài. Đặc biệt chú ý đến việc học từ vựng theo chủ đề liên quan đến sở thích hoặc nhu cầu cụ thể của bạn.

Phát triển thói quen tư duy bằng tiếng Anh

Để nói tiếng Anh lưu loát, bạn cần phát triển khả năng tư duy trực tiếp bằng tiếng Anh thay vì dịch từ tiếng Việt. Bắt đầu với những hoạt động đơn giản như mô tả những gì bạn nhìn thấy hàng ngày bằng tiếng Anh, tự nói chuyện với bản thân về các hoạt động thường ngày, hoặc tập "nghĩ" bằng tiếng Anh.

Khi đi trên đường, hãy thử mô tả cảnh vật xung quanh trong đầu bằng tiếng Anh. Khi nấu ăn, hãy tưởng tượng bạn đang hướng dẫn người khác bằng tiếng Anh. Viết nhật ký bằng tiếng Anh cũng là cách tuyệt vời để rèn luyện tư duy bằng ngôn ngữ này.

Dần dần, não bộ của bạn sẽ quen với việc xử lý thông tin trực tiếp bằng tiếng Anh mà không cần "trạm trung chuyển" là tiếng Việt. Khi đạt đến trạng thái này, bạn sẽ nói tiếng Anh tự nhiên và trôi chảy hơn nhiều.

Thực hành nói thường xuyên với đối tác phù hợp

Không có cách nào để cải thiện kỹ năng nói ngoài việc... nói! Hãy tìm kiếm cơ hội thực hành nói tiếng Anh càng nhiều càng tốt. Nếu không có điều kiện gặp gỡ người nước ngoài trực tiếp, bạn có thể tận dụng các nền tảng trực tuyến.

Tham gia các nhóm language exchange như Tandem, HelloTalk để kết nối với người bản xứ hoặc người học tiếng Anh khác. Tham gia các câu lạc bộ tiếng Anh tại trường học, nơi làm việc hoặc trong cộng đồng. Thuê giáo viên trên các nền tảng như iTalki, Preply cho các buổi luyện nói 1-1 với chi phí hợp lý.